Sociale Cohesie

Wat is sociale cohesie?

Sociale cohesie is kortgezegd het cement van een samenleving. Het verwijst naar de mate waarin wij ons als individuen verbonden voelen met elkaar en met de gemeenschap als geheel. Het is de mate van solidari-teit, vertrouwen en wederzijds respect die bestaat tussen leden van een samenleving. Een samenleving met een hoge sociale cohesie wordt gekenmerkt door een sterk gevoel van gemeenschap, een lage crimi-naliteit en een hoge mate van sociale mobiliteit. Om-gekeerd, een samenleving met een lage sociale cohesie kan leiden tot sociale fragmentatie, polarisatie en conflicten.

Verschillende factoren dragen bij aan de ontwikkeling en het behoud van sociale cohesie. Enkele belangrijke bouwstenen zijn: vertrouwen, sociale interactie, ge-deelde waarden en normen,  gelijke kansen en partici-patie. Vertrouwen is de basis van sociale cohesie. Dit omvat vertrouwen in instellingen, zoals de overheid en de politie, maar ook vertrouwen in medeburgers. Een hoog niveau van vertrouwen bevordert samenwerking en solidariteit. Regelmatige sociale interactie tussen mensen, ongeacht hun achtergrond, is essentieel voor het creëren van een gevoel van gemeenschap. Dit kan plaatsvinden in formele instellingen, zoals verenigingen en clubs, maar ook in informele instellingen, zoals buurtbijeenkomsten en sociale media. Gedeelde waarden en normen zorgen voor een gevoel van een-heid en verbondenheid. Dit kan variëren van culturele normen tot politieke ideologieën. Het is belangrijk dat deze waarden en normen inclusief en rechtvaardige zijn. Gelijke kansen voor iedereen, ongeacht hun achtergrond, zijn essentieel voor het voorkomen van sociale ongelijkheid en het bevorderen van sociale cohesie. Dit omvat gelijke toegang tot onderwijs, werkgelegenheid en gezondheidszorg. Actieve parti-cipatie van burgers in het maatschappelijke leven is cruciaal. Dit kan variëren van vrijwilligerswerk tot het uitoefenen van het stemrecht. Participatie bevordert een gevoel van eigenaarschap en betrokkenheid.

Factoren die afbreuk doen

Hoewel Nederland historisch gezien een sterke sociale cohesie heeft gekend, zijn er signalen dat deze aan het afnemen is. Er is een groeiende bezorgdheid over de verbinding tussen verschillende groepen in de samen-leving. De uitdagingen voor sociale cohesie in de 21e eeuw zijn: globalisering, social media, economische ongelijkheid, segregatie, polarisatie en met stip toe-nemende individualisering in de samenleving. Globali-sering heeft geleid tot een toename van migratie en culturele diversiteit. Hoewel dit positieve aspecten kan hebben, kan het ook leiden tot sociale spanningen en conflicten als er geen adequate integratie plaatsvindt. Sociale media dragen bij aan de verspreiding van des-informatie en haatzaaiende posts, wat de sociale cohesie kan ondermijnen. Het kan ook leiden tot filter bubbles* en echo chambers*, waardoor mensen steeds meer geïsoleerd raken in hun eigen ideologieën (* filter bubbles en echo chambers zijn belangrijke drijfveren van politieke polarisatie en maatschap-pelijke fragmentatie Beide concepten zijn gebaseerd op de gedachte dat mensen worden uitgesloten van informatie die afwijkt van wat ze al geloven en verwij-zen vaak naar een partijdige verdeeldheid in ideolo-gische kampen).

Sociale cohesie is essentieel voor een gezonde en welvarende samenleving. Het is een dyna-misch proces dat voortdurend aandacht en inspanning vereist. Door de factoren die bijdra-gen aan sociale cohesie te versterken en de uitdagingen aan te pakken, kunnen we een samenleving creëren waarin iedereen zich verbonden, veilig en gewaardeerd voelt.

Op dit moment zijn de grootste factoren die sociale cohesie in de weg staan: individualisme en segregatie.

Robert Putnam

Robert Putnam stelt dat de toenemende individua-lisering in de samenleving leidt tot een afname van sociale cohesie. Hij gebruikt in zijn boek Bowling Alone het voorbeeld van bowlingclubs om te illustreren hoe mensen steeds minder deelnemen aan gemeenschap-pelijke activiteiten, wat resulteert in een afname van sociaal kapitaal. Daarbij onderscheidt hij verschillende vormen van sociaal kapitaal, zoals bonding (verbindin-gen binnen groepen) en bridging (verbindingen tussen verschillende groepen). De afname van deze verbin-dingen kan leiden tot een verzwakking van de sociale cohesie. Bridging social capital was zijn 2e boek over dit onderwerp.

Putnam introduceerde het begrip sociaal kapi-taal als een belangrijk aspect van de kwaliteit van onze samenleving, want het gaat daarbij toch over sociale netwerken, betrokkenheid op elkaar en de samenleving met haar normen en vertrouwen. Sociologisch wordt onderscheid gemaakt in drie soorten sociaal kapitaal: bonding social capital (het behoren tot een groep en het hebben van sociale contacten), Bridging social capital (het hebben van sociale contacten met andere groepen, bv. tussen allochtonen en autochtonen), en linking social capital (het meedoen aan de samenleving, participatie).

Over de erosie van sociaal kapitaal moeten we zeer zeker zorgen maken. Daarin investeren om het verloren gegaan sociaal kapitaal opnieuw op te gaan bouwen is beslist urgent. De manier waarop dat moet gebeuren beschreef hij enkele jaren later in zijn boek Better together.